چرا اين شب, ((شب قدر))ناميده شده, در آن چه اسرارى نهفته و چه وقايع و حوادثى در آن رخ داده و رخ مى دهد؟

مفسران قرآن كريم با استفاده از قرآن و احاديث پيشوايان معصوم(عليهم السلام), درباره نام گذارى اين شب به ((شب قدر))مطالب و دلايل زيادى آورده اند, كه مهم ترين و مناسب ترين آن ها بدين شرح است:

1ـ شب قدر, يعنى شب بزرگ و با عظمت, زيرا در قرآن كريم((قدر))به معناى منزلت وبزرگى خداوند عالم آمده هم چنان كه در اين آيه مى خوانيم: ((ما قدروا الله حق قدره))(5) آنان عظمت خداوند را نشناختند. و ((حبيش)) در كتاب ((وجوه القرآن)) ليله القدر را به ليله العظمه معنا كرده(6) رمز اين بزرگى هم در خود سوره((قدر))بيان گرديده است آن جا كه مى فرمايد: شب قدر, از هزار ماه بهتر است.

2 ـ شب با ارزش و پر قيمت, جهت ديگرى براى معناى ((قدر)) مى تواند باشد, زيرا از يك سو در همين سوره مى خوانيم: ((عبادت)) در اين شب از عبادت در هزار ماه بهتر و با ارزش تر است در فارسى هم مى گوييم: ((قدر جوانى, ((قدر))سلامت ونعمتى را كه در اختيار دارى, بدان)).

داد حق عمرى كه هر روزى از آن

كس نداند قدر آن را در جهان

آن كه غافل بود از كشت و بهار

او چه داند قيمت اين روزگار؟

قيمت هر كاله مى دانى كه چيست

قيمت خود را ندانى ابلهى است!

3 ـ ((قدر)) به معناى ((سختى معيشت)) نيز آمده, در قرآن كريم مى خوانيم: ((ومن قدر عليه رزقه فلينفق مما آتاه الله))(7) هر كس گرفتار تنگى روزى و تنگدستى در زندگى شود مقدارى از آنچه را خداوند به او عطا كرده, در راه خدا انفاق نمايد.

4 ـ طبق آيات متعدد قرآن كريم, ((قدر))به معناى اندازه گيرى, تقدير و تنظيم امور آمده است. در آيه اى مى خوانيم: ما قرآن را در شب مباركى نازل كرديم, و ما همواره بيم دهنده بوده ايم; و در آن شب: ((فيها يفرق كل إمر حكيم))(8) هر كارى, بر طبق حكمت خداوند, تعيين و تنظيم مى گردد.))

راغب اصفهانى, مى نويسد: ((ليله القدر اى ليله قيضها لامور مخصوصه))(9) شب قدر, يعنى شبى كه خداوند براى تنظيم و تعيين امور مخصوصى, آن را آماده و مقرر فرموده است.

طبق روايات فراوانى كه وارد شده, در شب قدر, سرنوشت افراد براى سال آينده, مانند: رزق و روزى, مرگ و مير(10), خوشى و ناخوشى, و امور و حوادث ديگر زندگى, بر اساس استعدادها و لياقت ها, رقم مى خورد, و اين تقدير و تنظيم حكيمانه هم, در انسان هيچ گونه ((اجبار)) و ((سلب اختيارى)) به وجود نمىآورد.

اين كه فردا اين كنم يا آن كنم

اين دليل اختيار است اى صنم

و آن پشيمانى كه خوردى از بدى

ز اختيار خويش گشتى مهتدى

درباره تنظيم و تقدير سرنوشت افراد در ((شب قدر))براى سال آتى آنان, امام صادق(ع)فرموده است: ((التقدير فى ليله القدر تسعه عشر, والابرام فى ليله احدى و عشرين, والامضإ فى ليله ثلاث و عشرين))(11) تقدير امور و سرنوشت ها در شب نوزدهم, تحكيم آن در شب بيست و يكم و امضاى آن در شب بيست و سوم صورت مى گيرد.

آرى, به خاطر اهميت شب قدر, ارزش و عظمت آن, نزول فرشتگان بى شمار آسمانى به زمين و سرنوشت سازى اين شب الاهى ده ها روايت در كتاب ها و تفسيرهاى شيعه و اهل سنت وارد شده است. در بيان پيامبر گرامى اسلام(ص) هم مى خوانيم: ((من قام ليله القدر ايمانا و احتسابا, غفر له ما تقدم من ذنبه))(12) هر كس در ((شب قدر))از روى ايمان و اخلاص, به قيام و عبادت ايستد, گناهان گذشته او, بخشيده و آمرزيده مى شود.

كى فرستادى دمى بر آسمان

نيكيى كز پى نيامد مثل آن ؟

گر مراقب باشى و بيدار تو

بينى هر دم پاسخ كردار تو

چون شمارى جرم خود را و خطا

بحر بخشايش درآيد درعطا

فهرست:

5ـ حج, 74.
6ـ تفسير نوين, ص 275.
7ـ تفسير نوين, ص 275.
8ـ دخان, 4.
9ـ المفردات فى غريب القرآن, ص 395.
10ـ تفسير نورالثقلين, ج 5, ص ;631 البرهان فى تفسير القرآن, ج 4, ص 486.
11ـ تفسير نورالثقلين, ج 5, ص ;627 البرهان فى تفسير القرآن, ج 4, ص ;487 وسائل الشيعه, ج 7, ص 259.
12ـ الدر المنثور فى تفسير المإثور, ج 6, ص ;376 فى ضلال القران, ج 8, ص ;628 وسائل الشيعه, ج 7, ص 262

منبع: http://www.aviny.com

این شب، شب بسيار مباركى است; از امام صادق(عليه السلام) روايت شده است كه از امام محمّد باقر(عليه السلام) از فضيلت شب نيمه شعبان سؤال شد، فرمود: آن شب، بعد از شب قدر بافضيلت ترين شب هاى سال است. در اين شب، خداوند به بندگانش فضل خود را عطا مى فرمايد و به كرم خويش، آنان را مى آمرزد;در اين شب، براى تقرّب به خداوند سعى و كوشش نماييد! زيرا اين شب، شبى است كه خداوند به ذات مقدّس خود قسم ياد كرده است كه نيازمندى را دست خالى برنگرداند، مادامى كه معصيت و گناهى را نخواهد و شبى است كه خداى متعال آن را براى ما اهل البيت(عليهم السلام) قرار داد، آن گونه كه شب قدر را براى پيامبر ما قرار داد. پس در دعا و ثناى الهى در اين شب كوشش كنيد.(1)
از جمله بركات اين شب اين است كه ولادت باسعادت منجى عالم بشريّت، مهدى موعود، امام زمان ـ عجّل اللّه تعالى فرجه الشّريف ـ در سحر اين شب در سال 255، در «سرّ من رأى»، واقع شد، و بر شرافت اين شب افزود.

براى اين شب چند عمل است:
اوّل: غسل است كه طبق روايتى از امام صادق(عليه السلام) سبب تخفيف گناهان است.(2)
دوم: احياى اين شب است، به نماز و دعا و استغفار. در روايتى كه حضرت امير مؤمنان(عليه السلام) از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) نقل مى كند آمده است: «هنگامى كه شب نيمه شعبان فرا مى رسد آن را به عبادت به سر بريد و روزش را روزه بداريد، زيرا از اوّل تا آخر اين شب، از جانب خداوند ندا مى آيد: آيا استغفار كننده اى هست كه از گناهان خويش آمرزش طلبد، تا گناهان او را بيامرزم؟ آيا كسى هست كه طلب روزى كند و من روزى او را وسعت بخشم؟».(3)
همچنين در روايتى آمده است كه جبرئيل به رسول خدا(صلى الله عليه وآله) گفت: هر كس اين شب را به تسبيح و تكبير و دعا و نماز و استغفار و... احيا بدارد، خداوند گناهانش را مى آمرزد، و جايگاه و منزل او بهشت خواهد بود...
اى محمّد! اين شب را احيا بدار، و به امّتت فرمان ده آن را احيا دارند.
جبرئيل پس از بيان فضايل ديگرى براى اين شب، در پايان گفت: محروم واقعى كسى است كه از خير و بركت اين شب محروم باشد!(4)
از امام زين العابدين(عليه السلام) نيز احياى اين شب نقل شده است.(5)
همچنين در روايتى از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) نقل شده است كه هر كس اين شب را احيا بدارد، در آن روز كه قلبها مى ميرد، قلبش نخواهد مرد.(6)
سوم: زيارت امام حسين(عليه السلام) در اين شب از افضل اعمال است، و باعث آمرزش گناهان است.(7) در فضيلت زيارت امام حسين(عليه السلام) در اين شب روايات متعدّدى نقل شده است از جمله:
1ـ ابوبصير از امام صادق(عليه السلام) روايت كرده است: هر كس دوست دارد يكصد و بيست و چهار هزار پيامبر با او مصافحه كند، در نيمه شعبان، قبر حسين(عليه السلام) را زيارت كند; زيرا ارواح پيامبران در اين شب به اذن خداوند به زيارت آن حضرت مى روند!(8)
2ـ در روايت ديگرى امام صادق(عليه السلام) فرمود: وقتى كه نيمه شعبان مى شود از افق اعلى (از جانب خداوند) به زائر امام حسين(عليه السلام) ندا مى دهند كه، اكنون با گناهان آمرزيده برگرد، پاداش تو به عهده پروردگارت و پيامبر خداست!(9)
حدّاقلّ زيارت آن حضرت آن است كه انسان آن شب، بر روى بام خانه و يا فضاى باز ديگرى برود و به سمت راست و چپ آسمان نگاه كند، آنگاه به بالاى سر نظر افكند و با انگشت به سمت راستِ قبله اشاره كند و بگويد: اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يا أبا عَبْدِ اللّهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ يَابْنَ رَسُولِ اللّهِ، اَلسَّلامُ عَلَيْكَ وَ رَحْمَةُ اللّهِ وَ بَرَكاتُهُ.(10)
براى شب نيمه شعبان زيارت مخصوصه اى نيز مى باشد كه در بخش زيارات گذشت. (صفحه 412)
چهارم: خواندن اين دعاست كه جناب «سيّد بن طاووس» و «شيخ طوسى» آن را نقل كرده اند و به منزله زيارت امام زمان(عليه السلام) است: 

اَللّهُمَّ بِحَقِّ لَيْلَتِنا هذِهِ وَمَوْلُودِها وَحُجَّتِكَ، وَمَوْعُودِهَا الَّتى قَرَنْتَ اِلى

خدايا به حق اين شبى كه ما در آنيم و به حق آن كس كه در آن به دنيا آمدهو حجتت و موعود آن كه همراه كردى

فَضْلِها فَضْلاً، فَتَمَّتْ كَلِمَتُكَ صِدْقاً وَعَدْلاً لا مُبَدِّلَ لِكَلِماتِكَ، وَلا مُعَقِّبَ

به فضيلت اين شب فضيلت ديگرى و بدين سبب تمام شد كلمه تو براستى و عدالت تغيير دهنده اى براى كلمات تو نيست و پس زننده اى

لاِياتِكَ، نُورُكَ الْمُتَاَلِّقُ، وَضِيآؤُكَ الْمُشْرِقُ، وَالْعَلَمُ النُّورُ فى طَخْيآءِ

براى آيات تو نيست آن نور درخشانت و آن روشنى فروزانت و آن نشانه نورانى در شب تاريك

الدَّيْجُورِ، اَلْغائِبُ الْمَسْتُورُ، جَلَّ مَوْلِدُهُ، وَكَرُمَ مَحْتِدُهُ، وَالْمَلائِكَةُ شُهَّدُهُ،

ظلمانى آن پنهان غايب از انظار كه ولادتش بزرگ و كريم الاصل بود و فرشتگان گواهان اويند

وَاللهُ ناصِرُهُ وَمُؤَيِّدُهُ اِذا آنَ ميعادُهُ، وَالْمَلائِكَةُ اَمْدادُهُ، سَيْفُ اللهِ الَّذى لا

و خدا ياور و كمك كار اوست در آن هنگام كه وعده اش برسد و فرشتگان مددكارش باشند آن شمشير برنده خدا كه

يَنْبُو، وَنُورُهُ الَّذى لا يَخْبُو، وَ ذُوالْحِلْمِ الَّذى لا يَصْبُوا، مَدارُ الدَّهْرِ،

كُند نشود و نور او كه خاموش نگردد و بردبارى كه كار بى رويه انجام ندهد چرخ روزگار بخاطر او گردش كند

وَنَواميسُ الْعَصْرِ، وَوُلاةُ الاَْمْرِ، وَالْمُنَزَّلُ عَلَيْهِمْ ما يَتَنَزَّلُ فى لَيْلَةِ الْقَدْرِ،

و او و پدران معصومش نواميس هر عصر و واليان امر خدايند در شب قدر آنچه نازل شود بر ايشان نازل گردد

وَاَصْحابُ الْحَشْرِ وَالنَّشْرِ، تَراجِمَةُ وَحْيِهِ، وَوُلاةُ اَمْرِهِ وَنَهْيِهِ، اَللّـهُمَّ

و آنهايند صاحبان حشر و نشر و مفسران وحى خدا و سرپرستان امر و نهى او خدايا

فَصَلِّ عَلى خاتِمِهْم وَقآئِمِهِمُ، اَلْمَسْتُورِ عَنْ عَوالِمِهِمْ، وَاَدْرِكْ بِنا أَيّامَهُ،

پس درود فرست بر خاتم ايشان و قائمشان كه در پس پرده است از عوالم آنها و ما را به روزگار او

وَظُهُورَهُ وَقِيامَهُ، وَاجْعَلْنا مِنْ اَنْصارِهِ، وَاقْرِنْ ثارَنا بِثارِهِ، وَاكْتُبْنا فى

و زمان ظهور و قيامش برسان و از جمله يارانش قرارمان ده و خونخواهى ما را به خونخواهى او مقرون گردان و نام ما را در

اَعْوانِهِ وَخُلَصآئِهِ، وَاَحْيِنا فى دَوْلَتِهِ ناعِمينَ، وَبِصُحْبَتِهِ غانِمينَ، وَبِحَقِّهِ

زمره ياران و مخصوصانش ثبت فرما و ما را در دولتش شادكام و متنعم و به هم نشينيش بهره مند و به گرفتن حقش

قآئِمينَ، وَمِنَ السُّوءِ سالِمينَ، يا اَرْحَمَ الرّاحِمينَ، وَالْحَمْدُللهِِ رَبِّ

پا بر جا بدار و از بديها بر كنارمان كن اى مهربانترين مهربانان و ستايش خاص خدا پروردگار

الْعالَمينَ، وَصَلَّى اللّهُ عَلى سَيِّدِنا مُحَمَّد خاتَمِ النَّبِيّينَ وَالْمُرْسَلينَ،

جهانيان است و درودهاى او بر آقاى ما محمّدخاتم پيمبران و مرسلين

وَعَلى اَهْلِ بَيْتِهِ الصّادِقينَ، وَعِتْرَتِهَ النّاطِقينَ، وَالْعَنْ جَميعَ الظّالِمينَ،

و بر خاندان راستگو و عترت حقگويش باد و از رحمت خود دور ساز تمام ستمكاران را

واحْكُمْ بَيْنَنا وَبَيْنَهُمْ يا اَحْكَـمَ الْحـاكِميـنَ.(11)

و ميان ما و ايشان داورى كن اى محكمترين حكم كنندگان.

پنجم: «شيخ طوسى» از اسماعيل بن فضل هاشمى روايت كرده كه گفت: حضرت صادق(عليه السلام) اين دعا را به من تعليم داد تا آن را در شب نيمه شعبان بخوانم:

اَللّـهُمَّ اَنْتَ الْحَىُّ الْقَيُّومُ، اَلْعَلِىُّ الْعَظيمُ، اَلْخالِقُ الرّازِقُ، اَلْمُحْيِى

خدايا تويى زنده پاينده والاى بزرگ آفريننده و روزى دهنده زنده كننده

الْمُميتُ، اَلْبَدىءُ الْبَديعُ، لَكَ الْجَلالُ وَلَكَ الْفَضْلُ، وَلَكَ الْحَمْدُ وَلَكَ

و ميراننده آغاز كننده و پديد آرنده، براى توست بزرگى و از آن توست فضيلت و ستايش و از آن تو

الْمَنُّ، وَلَكَ الْجُودُ وَلَكَ الْكَرَمُ، وَلَكَ الاَْمْرُ وَلَكَ الْمَجْدُ وَلَكَ الْشُّكْرُ،

است نعمت و جود و خاص توست بزرگوارى و از توست فرمان و شوكت و خاص تو است سپاسگزارى

وَحْدَكَ لا شَريكَ لَكَ، يا واحِدُ يا اَحَدُ، يا صَمَدُ يا مَنْ لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ،

كه يگانه اى و شريكى برايت نيست اى يگانه اى يكتا اى بى نياز اى كه فرزندى ندارد و فرزند كسى نباشد

وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُواً اَحَدٌ، صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد، وَاْغفِرْ لى

ونيست برايش همتايى هيچ كس درود فرست بر محمّد و آل محمّد و بيامرز مرا

وَارْحَمْنى، وَاكْفِنى ما اَهَمَّنى، وَاقْضِ دَيْنى، وَوَسِّعْ عَلَىَّ فى رِزْقى،

و به من رحم كن و كفايت كن از من آنچه فكر مرا به خود مشغول كرده و قرضم را ادا كن و در روزيم گشايش ده

فَاِنَّكَ فى هذِهِ اللَّيْلَةِ كُلَّ اَمْر حَكيم تَفْرُقُ، وَمَنْ تَشآءُ مِنْ خَلْقِكَ تَرْزُقُ،

زيرا كه تو در اين شب هر كار محكمى را از هم جدا كنى و هر يك از مخلوقات خود را بخواهى روزى دهى

فَارْزُقْنى وَاَنْتَ خَيْرُ الرّازِقينَ، فَاِنَّكَ قُلْتَ وَ اَنْتَ خَيْرُ الْقآئِلينَ النّاطِقينَ:

پس روزيم ده كه تو بهترين روزى دهندگانى زيرا تو خود گفتى و تو بهترين گويندگان و ناطقان هستى كه فرمودى

وَاسْئَلُوا اللهَ مِنْ فَضْلِهِ. فَمِنْ فَضْلِكَ اَسْئَلُ، وَ اِيّاكَ قَصَدْتُ، وَ ابْنَ نَبِيِّكَ

«از خدا بخواهيد از فضل او» پس من از فضل تو مى خواهم و تو را قصد كردم و به فرزند پيمبرت

اعْتَمَدْتُ، وَ لَكَ رَجَوْتُ، فَارْحَمْنى يا اَرْحَمَ الرّاحِمينَ.(12)

اعتماد كردم و از تواميدوارم پس به من رحمت كن اى مهربانترين مهربانان.

ششم: اين دعا را بخواند كه حضرت رسول(صلى الله عليه وآله) در اين شب مى خواندند:

اَللّهُمَّ اقْسِمْ لَنا مِنْ خَشْيَتِكَ ما يَحُولُ بَيْنَنا وَبَيْنَ مَعْصِيَتِكَ، وَمِنْ

خدايا بهره ما كن از ترس خود بدان اندازه كه حائل شود ميان ما و نافرمانيت و از

طـاعَتِكَ ما تُبَلِّغُنا بِهِ رِضْوانَكَ، وَمِنَ الْيَقينِ ما يَهُونُ عَلَيْنا بِهِ مُصيباتُ

اطاعت خويش بدان مقدار كه ما را به خشنودى و رضوان تو برساند و از يقين بدان حد كه بوسيله آن ناگواريهاى

الدُّنْيا، اَللّـهُمَّ اَمْتِعْنا بِاَسْماعِنا وَاَبْصارِنا وَقُوَّتِنا ما اَحْيَيْتَنا، وَاجْعَلْهُ

دنيا بر ما آسان گردد خدايا ما را به گوشهايمان و ديده هامان و نيرويمان تا زنده ايم بهره مند ساز

الْوارِثَ مِنّا، وَاجْعَلْ ثارَنا عَلى مَنْ ظَلَمَنا، وَانْصُرنا عَلى مَنْ عادانا، وَلا

و آن را وارث ما گردان و خون ما را به گردن كسى انداز كه بر ما ستم كرده و يارى ده ما را بر كسى كه با ما دشمنى كند

تَجْعَلْ مُصيبَتَنا فى دينِنا، وَلا تَجْعَلِ الدُّنْيا اَكْبَرَ هَمِّنا، وَلا مَبْلَغَ عِلْمِنا،

و مصيبت ما را در دينمان قرار مده و دنيارا بزرگترين اندوه ما قرار مده و نيز آخرين حد دانش ما قرارش مده

وَلا تُسَلِّطْ عَلَيْنا مَنْ لا يَرْحَمُنا، بِرَحْمَتِكَ يا اَرْحَمَ الرّاحِمينَ.(13)

و مسلّط مكن بر ما كسى را كه بر ما رحم نكند به رحمتت اى مهربانترين مهربانان.

و اين دعاى جامع و كاملى است كه خواندن آن در اوقات ديگر نيز غنيمت است و از عوالى اللّئالى نقل شده كه حضرت رسول(صلى الله عليه وآله)هميشه اين دعا را مى خواندند.(14)
هفتم: صلوات هر روز ماه شعبان را (صفحه 670) كه در وقت ظهر خوانده مى شود، بخواند.(15)
هشتم: دعاى كميل (صفحه 98) را كه حضرت على(عليه السلام) در اين شب آن را به كميل تعليم داد، بخواند.
نهم: در اين شب صد مرتبه بگويد: سبحان اللّه و صد مرتبه بگويد: الحمد للّه و صد مرتبه بگويد: اللّه اكبر و صد مرتبه بگويد: لا إلهَ إلاَّ اللّهُ كه طبق روايتى از امام باقر(عليه السلام) هركس چنين كند، خداوند گناهان گذشته او را بيامرزد و حاجت هاى دنيوى و اخروى او را برآورده سازد.(16)
دهم: مرحوم «شيخ طوسى» از «ابويحيى» روايتى را نقل مى كند كه مى گويد: به مولايم امام صادق(عليه السلام) عرض كردم: بهترين دعا، در اين شب كدام است؟ فرمود: وقتى كه نماز عشا را بجا آوردى، دو ركعت نماز بگزار و در ركعت اوّل سوره «حمد» و سوره «قل يا ايّها الكافرون»و در ركعت دوم، سوره «حمد» و سوره «توحيد» را بخوان; پس از نماز، سى و سه مرتبه بگو: سبحان اللّه سى و سه مرتبه الحمد للّه و سى و چهار مرتبه اللّه اكبر. آنگاه بگو:

يا مَنْ اِلَيْهِ مَلْجَأُ الْعِبادِ فِى الْمُهِمّاتِ، وَاِلَيْهِ يَفْزَعُ الْخَلْقُ فىِ الْمُلِمّاتِ،

موضوعات مرتبط: فضیلت اعمال عبادی، ،

اهمیت نماز، پانزده ضرر و زیان در نماز

مرحوم سیّد بن طاووس در کتاب فلاح السّائل آورده است:
روزی حضرت صدّیقه کبری، فاطمه زهراء سلام اللّه علیها به محضر مبارک پدر بزرگوار خود، رسول گرامی اسلام صلی اللّه علیه و آله وارد شد؛ و اظهار داشت: ای پدر جان! جزای آن دسته از مردان و یا زنانی که نماز را سبک می شمارند، چیست؟
پیامبر خدا صلوات اللّه علیه فرمود: دخترم، فاطمه جان! هرکس نماز را سبک شمارد و به شرائط و دستورات آن بی اعتنائی نماید، خداوند او را به پانزده نوع عقاب، مجازات می گرداند:
شش نوع آن در دنیا، سه نوع آن موقع مرگ و جان دادن، سه نوع در قبر و سه نوع دیگر در قیامت آن هنگامی که از قبر بر انگیخته شود خواهد بود.
امّا آن شش نوع عقابی که در دنیا خواهد دید:
1 برداشتن برکت و توفیق از عمرش، که نتواند از آن بهره کافی و سودمندی برگیرد.
2 برداشتن برکت از درآمدهایش.
3 پاک شدن سیمای نیکوکاران از چهره اش.
4 سرگردان و دلسرد شدن در کارها و عباداتش.
5 دعاها و خواسته هایش مستجاب نخواهد شد.
6 آن که در دعای مؤ منین سهیم نخواهد بود و دعای خیر ایشان شاملش نمی شود.
و امّا آن عقاب هائی را که هنگام مرگ خواهد دید:
1 ذلیلانه خواهد مُرد.
2 گرسنه و تشنه جان می دهد.
3 هیچ چیزی تشنگی و گرسنگی او را بر طرف نسازد.
و امّا آن عذاب هائی که در قبر دچارش می شود:
1 خداوند متعال ملکی را مأمور می نماید تا مرتّب او را مورد شکنجه قرار دهد.
2 قبرش تنگ و تاریک و وحشتناک می باشد.
و امّا آنچه در قیامت مبتلایش می گردد:
1 خداوند ملکی را مأمور می نماید تا او را بر صورت، روی زمین بکشاند و اهل محشر او را تماشا نمایند.
2 محاسبه و بررسی اعمالش سخت و دقیق خواهد بود.
3 و در نهایت این که مورد رحمت و محبّت خداوند قرار نمی گیرد و عذابی دردناک دچارش خواهد شد.